Tarixin bəzi anları var ki, onlar təkcə bir günün hadisəsi deyil – bir millətin qürur tarixinin parlaq səhifəsinə çevrilir. 27 aprel 1978-ci il məhz belə bir gündür. Bu tarixdə, sovet imperiyasının sərt ideoloji basqıları fonunda, Azərbaycan xalqının ana dili – Azərbaycan dili ilk dəfə rəsmi olaraq dövlət dili kimi Konstitusiyaya daxil edildi. Bu tarixi və siyasi qələbənin müəllifi isə böyük azərbaycanlı, uzaqgörən lider, Ulu Öndər Heydər Əliyev idi.
Dilin qorunması sadəcə bir kommunikasiya vasitəsinin yaşadılması deyil. Bu, bir xalqın yaddaşının, ruhunun, kimliyinin qorunması deməkdir. Azərbaycan xalqı öz tarixində neçə-neçə sınaqlardan, işğallardan, assimilyasiya cəhdlərindən keçmişdir. Lakin bu xalqın ruhunu ayaqda saxlayan onun ana dili olmuşdur.
Sovetlər dönəmində rus dilinin “üstün dil” kimi təqdim olunması, milli dillərin ikinci plana salınması siyasəti aparılırdı. Bütün respublikalarda olduğu kimi, Azərbaycanda da rus dilinə daha çox yer verilir, ana dilində təhsil, mədəniyyət və rəsmi sənədləşmə getdikcə məhdudlaşdırılırdı. Belə bir dövrdə milli dilin müdafiəsi həm siyasi cəsarət, həm də milli ruh tələb edirdi.
1970-ci illərdə Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi vəzifəsində çalışan Heydər Əliyev, sadəcə bir dövlət xadimi deyildi – o, milli şüurun keşikçisi idi. O, çox gözəl anlayırdı ki, dil xalqın ruhudur, dil olmayan yerdə milli kimlik də itib-batar. Bu düşüncə ilə o, Azərbaycan dilinin statusunu yüksəltməyi öz siyasi fəaliyyətinin əsas hədəflərindən biri seçdi.
Konstitusiya dəyişiklikləri dövründə – SSRİ-nin yeni əsas qanununa uyğun olaraq Azərbaycan SSR-in də yeni Konstitusiyası hazırlanarkən, Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi rəsmi şəkildə qeyd olunması üçün Heydər Əliyev şəxsi təşəbbüs göstərdi. Mərkəzdəki güclü təzyiqlərə və əleyhinə olan dairələrə baxmayaraq, bu məsələni sonadək müdafiə etdi. Və nəhayət, 27 aprel 1978-ci il tarixində qəbul edilən Konstitusiyada aşağıdakı maddə yer aldı:
Bu ifadə sadəcə bir hüquqi cümlə deyildi – bu, bir xalqın milli varlığının və gələcəyinin təminatı idi.
Bu dəyişikliklər zamanla cəmiyyətin bütün təbəqələrinə təsir göstərdi və Azərbaycan dilini sadəcə gündəlik ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də qürur mənbəyinə çevirdi.
Heydər Əliyevin bu sahədəki siyasəti müstəqil Azərbaycanın formalaşmasında da öz əksini tapdı. 1995-ci ildə qəbul edilən Konstitusiyada Azərbaycan dili bir daha dövlət dili kimi təsdiq olundu. Bu müddəa, artıq müstəqil bir dövlətin əsas qanununda xalqın dilinə verilən ən yüksək dəyərin göstəricisi idi.
Daha sonra imzalanan fərman və sərəncamlarla Azərbaycan dili ilə bağlı siyasət sistemli şəkildə davam etdirildi. Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə 1 avqust tarixi Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi qeyd olunmağa başlandı. Bu isə ana dilinə olan sevgini rəsmi səviyyədə də təşviq edən çox dəyərli bir addım idi.
Bu gün Azərbaycan dili yalnız ölkəmizin deyil, dünya azərbaycanlılarının da kimlik rəmzidir. Biz bu dildə düşünür, bu dildə sevir, bu dildə tariximizi yazırıq. Bu dil bizim keçmişimiz, bu günümüz və gələcəyimizdir.
Bütün bunların təməlində dayanan isə Ulu Öndər Heydər Əliyevin 1978-ci ildə atdığı cəsarətli və tarixi addımdır. O, böyük uzaqgörənliklə Azərbaycan dilinə dövlət dili statusu qazandırmaqla, gələcək nəsillərin mədəni və milli inkişafının yolunu açdı.
Bu gün biz iftixarla deyə bilərik: Azərbaycan dili bizim dövlət dilimizdir və bu, Heydər Əliyevin əvəzsiz xidmətlərinin nəticəsidir.
İslam Bafadarov,
Yeni Azərbaycan Partiyası, məsləhətçi
