Laçın şəhəri və onun ətrafında yerləşən eyni adlı rayon Azərbaycan tarixində mühüm strateji, coğrafi və mədəni əhəmiyyətə malik bölgələrdən biridir. Hər il 26 avqust tarixində qeyd olunan Laçın şəhəri günü bu qədim diyarın keçmişinə, işğal və azadlıq tarixçəsinə, eləcə də müasir inkişaf mərhələsinə işıq salmaq üçün mühüm fürsətdir. Bu tarix, sadəcə bir təqvim günü deyil, Laçının Azərbaycan xalqının qəlbindəki yerini və bu torpağın üzərində gedən mübarizənin simvoluna çevrilməsini əks etdirir.
Laçının şəhər kimi formalaşması 1923-cü ildə Abdallar kənd yaşayış məntəqəsinin rəsmi şəkildə Laçın adlandırılması ilə başlayıb. Bu tarixdən etibarən Laçın şəhər statusu alaraq bölgənin iqtisadi, inzibati və mədəni mərkəzinə çevrilib. Daha sonra, 1930-cu ildə Laçın rayonu inzibati ərazi vahidi kimi təsis edilib. Dağlıq və zəngin təbiəti, əlverişli coğrafi mövqeyi, strateji keçid yollarının üzərində yerləşməsi Laçını Cənubi Qafqazın ən mühüm məntəqələrindən birinə çevirib. Bu bölgə təkcə təbiət gözəllikləri ilə deyil, həm də zəngin tarix və mədəniyyət abidələri ilə seçilib.
Lakin Laçının tarixində qaranlıq və ağrılı bir dövr də olub. 1992-ci il mayın 18-də Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən rayonun işğalı Azərbaycan xalqı üçün ağır zərbə oldu. Bu işğal nəticəsində on minlərlə insan öz doğma yurd-yuvasından didərgin düşdü, kəndlər yandırıldı, tarixi-mədəni abidələr talan edildi, ekoloji sistem pozuldu. Laçının Ermənistan tərəfindən işğalı təkcə hərbi bir əməliyyat deyildi – bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə, tarixi irsinə və milli kimliyinə qarşı yönəlmiş uzunmüddətli məkrli bir planın tərkib hissəsi idi. Bu prosesin arxasında regionda mövcud olan geosiyasi maraqlar, beynəlxalq biganəlik və qeyri-obyektiv yanaşmalar dayanırdı. İşğal illərində Laçının təbiəti amansızcasına istismar edildi, mədəni dəyərləri isə məhvə məruz qaldı.
Azərbaycan dövləti və xalqı isə heç zaman Laçını unutmamışdı. İllərlə davam edən siyasi, diplomatik və hərbi səylərin məntiqi nəticəsi olaraq, 2020-ci ilin Vətən müharibəsində qazanılmış tarixi Zəfər Azərbaycan torpaqlarının, o cümlədən Laçının işğaldan azad olunmasına gətirib çıxardı. 2020-ci ilin noyabr ayında imzalanmış üçtərəfli bəyanatla Laçın rayonu mərhələli şəkildə Azərbaycanın nəzarətinə qaytarıldı. Bu, yalnız hərbi və siyasi uğur deyil, həm də tarixi ədalətin bərpası idi.
Laçının azad olunmasından sonra Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə burada genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işlərinə start verildi. “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində Laçın rayonunda yeni həyatın təməli qoyuldu. Əvvəlcə təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirildi – minalardan təmizlənmə işləri aparıldı, kommunikasiya xətləri bərpa edildi. Daha sonra infrastruktur layihələri həyata keçirilməyə başlandı. Laçın şəhərində və kəndlərində yollar çəkildi, elektrik, su və qaz təchizatı sistemləri quruldu, yeni məktəblər, xəstəxanalar, mədəniyyət evləri və digər sosial obyektlər inşa edildi.
Hazırda Laçın rayonuna köçürülən ailələr doğma yurdlarına qayıdır və həyatlarını sıfırdan qururlar. Dövlət bu prosesə maksimum dəstək göstərir – hər bir qayıdan ailəyə yeni evlər təqdim edilir, məşğulluq imkanları yaradılır, sosial xidmətlər göstərilir. Bu qayıdış təkcə fiziki bir hərəkət deyil, eyni zamanda milli ruhun və kimliyin təntənəli dönüşüdür. Laçına qayıdan hər bir insan burada keçmişin izlərini tapmaqla yanaşı, gələcəyin ümidini də özündə daşıyır.
Yeni inkişaf dövründə Laçın təkcə bərpa olunmur, eyni zamanda müasir şəhərçilik prinsiplərinə uyğun şəkildə yenidən qurulur. Yaşıl enerji, ağıllı kənd və şəhər layihələri, ekoloji tarazlığın qorunması istiqamətində atılan addımlar bu bölgənin dayanıqlı inkişafına zəmin yaradır. Bu proseslər Laçını təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə regionun nümunəvi bir rayonuna çevirəcək potensiala malikdir.
Laçın artıq işğalın, dağıntının və həsrətin simvolu deyil. Bu gün Laçın qürurun, dirçəlişin, əzmin və gələcəyə inamın rəmzidir. Onun torpağında səslənən uşaq gülüşləri, tikilən evlərdən yüksələn tüstülər, açılan məktəblərin qapıları, yenidən səslənən azan və xalq musiqisi bu torpağın yenidən canlandığını sübut edir.
Bu baxımdan, 26 avqust – Laçın şəhəri günü yalnız bir coğrafi məkanın tarixi deyil, həm də bir xalqın öz torpağına, kimliyinə və gələcəyinə sahib çıxmasının tarixidir. Hər il bu günü qeyd edərkən Azərbaycan xalqı həm keçmişə ehtiramını bildirir, həm də gələcəyə doğru atdığı qətiyyətli addımları bir daha nümayiş etdirir.
Rəna Süleymanli,
Yeni Azərbaycan Partiyası məsləhətçi
